Ниту една јавна институција не води статистика за моменталниот број на вработени странски работници во Хрватска.
Додека синдикалците предупредуваат на случаи на експлоатација на странски работници во Хрватска и дека странците се плашат да пријават неправилности, Државниот инспекторат признава дека е недоволно способен, а Народниот правобранител предупредува на можна расна дискриминација, пишува „Јутарњи лист“.
За прв пат, на Денот на трудот 2023 година, во контекст на прашањата за работничките права во Хрватска, локални синдикалци и политичари експлицитно зборуваа за прашањето за експлоатација на странски работници во Хрватска.
Во 2021 година, Хрватска го укина системот на квоти за вработување на странци, а од пандемијата земјата се разбуди со фактот дека сè повеќе странска работна сила има на пазарот. Но, не може да се утврди нивниот број, бидејќи ниту една јавна институција не води статистика за моменталниот број на вработени странски работници во Хрватска.
Сепак, бројот може да се процени според работните дозволи кои се издаваат на годишно ниво, иако тие можат да се издаваат за периоди пократки од една година, а работниците што ги добиваат не секогаш остануваат во Хрватска.
Според хрватското МВР, лани се издадени 124.121 одобренија за работа, а годината пред тоа се издадени 81.995 одобренија. Гледајќи ја 2018 година, излегува дека летото во Хрватска биле вработени речиси четири пати повеќе странски работници отколку една година претходно.
Само во првите четири месеци од годинава се издадени 54.592 работни дозволи. Со оглед на тоа што најголем дел од дозволите се за нови вработувања, лесно може да се случи до крајот на годината да се достигне рекорден број странски работници во земјава.
Според податоците на Хрватската служба за вработување, најбарани се работниците во угостителството, градежништвото и доставувачи. Нивните просечни нето плати се движат од 700 евра за доставувачи, 800 за келнери, 750 евра за градежни работници – кои се најбараните занимања годинава.
Иако најголемиот дел од работниците сè уште доаѓаат од соседните земји, бројот на странски работници од Непал се зголемува, а тие се на трето место по бројот на издадени дозволи, а се повеќе има и работници од Индија, Филипини, Бангладеш и Турција.
Синдикалците предупредуваат дека покрај очигледните ниски плати, хрватските работодавци често им нудат лоши услови за работа, кршење на работничките права и лоша заштита при работа.
Томислав Киш од Новиот синдикат предупредува дека нивните проблеми се гледаат со нивно делење на две категории работодавачи кај кои работат.
„Во едната категорија се оние кои работат во нормални фирми кои се опфатени со одредбите од ЗРО, а другата категорија се доставувачите кои работат за агрегатори – таму владее хаос“, вели тој, наведувајќи дека лично се уверил. дека во некои случаи постојат облици на класични робовладетелски односи и трговија со луѓе.
„Работниците кои работат за агрегатори се во крајно уценета позиција. Плаќаат даноци на агенциите кои ги увезуваат – според информациите од терен, Индијците околу 7 илјади евра, Непалците по 10 илјади евра. За разлика од Непалците на кои им помага држава, во Индија позајмуваат хипотекарни заеми од лихвари, а тој што доаѓа во Хрватска ги отплаќа со својата работа“, вели Киш.
Тој тврди дека овие работници често биле малтретирани, бидејќи лично се уверил со група луѓе кои работеле две работни места – наутро биле на градилиште, од 7 до 3, а попладне работодавецот ги изнајмувал на агрегатор, па тие работеле до вечер како доставувачи. А за тој дел од трудот најчесто ништо не добивале“, сведочеше тој.
Се посочуваат дека меѓу најчесто констатираните неправилности се непријавувањето на работниците за задолжително пензиско и здравствено осигурување, неиздавањето потврда за договор за вработување, работата на државјани на трети земји без дозвола за престој и работа.
Кога станува збор за градежниот сектор, во кој се вработени најголем број странци, генералниот секретар на Хрватскиот градежен синдикат Домагој Фердебар истакнува дека веќе околу 40 отсто од вкупната работна сила ја сочинуваат странски работници.
Неговиот синдикат активно ги информира работниците за нивните права и, посетувајќи ги градилиштата, тие делат летоци преведени на осум јазици за одредбите од гранковиот колективен договор.
Според искуството од теренот, со ограда дека условите за работа зависат од индивидуалниот работодавач, вели дека некои странски работници во градежништвото поминуваат подобро, а некои полошо.
Во најголем дел, оние кои се вработени во веќе постоечки фирми, каде што има синдикати, и каде што веќе се вработени домашни работници, имаат исти плати како домашните работници. Од друга страна, расте бројот на градежни фирми кои исклучиво вработуваат странски работници, кои најчесто работат до исцрпување за минимална или нешто повисока месечна плата.
„Има ситуации на новоотворени фирми кои исклучиво вработуваат странски работници. Според просеците на платите, кај овие фирми се гледа дека тежнеат кон минималната плата, што може да се заклучи од прегледот на нивните финансиски извештаи“, нагласува Фердебар.
Меѓу почестите прекршувања на работничките права, тој посочува дека странските работници многу малку се запознаени со одредбите за заштита на трудот и дека многумина доаѓаат на градилиштата без никогаш претходно да ги виделе градилиштата.
И покрај сите проблеми со кои се соочуваат, Киш истакнува дека самите странски работници не сакаат да зборуваат за нивните проблеми и не се согласуваат да излезат во јавноста со нив.
Се плашат дека нивните агрегатори ќе ги препознаат и дека ќе бидат отстранети од апликациите, вели тој, додека друг синдикалистот посочува дека и покрај активниот пристап, сепак е исклучок за влез на странски работници во синдикати.
