Загадувањето на воздухот во Босна и Херцеговина останува еден од најголемите еколошки предизвици во регионот. Иако е постигнат значителен напредок во мерењето, анализата и разбирањето на атмосферските процеси, експертите предупредуваат дека општеството сè уште не ги сфаќа доволно сериозно вистинските причини за проблемот, од растот на бројот на автомобили до неконтролираното согорување на отпадот од домаќинствата, објавува N1 .
Професорот Аднан Машиќ, експерт по атмосферска физика и професор на Машинскиот факултет во Сараево, истакнува дека напорите на професијата честопати не успеваат да го следат темпото со кое се создаваат нови извори на загадување.
„Ако изолиравме околу сто згради, ги направивме енергетски ефикасни и ги заменивме старите бојлери со помалку загадувачки, во истиот период никнаа два или три пати повеќе нелегално изградени згради. Во исто време, бројот на автомобили и сообраќајните метежи се зголемија. Најголемиот проблем е предизвикан од возилата што стојат во редици. Без разлика што правиме, не можеме да надоместиме за она што се случува. Затоа проблемот сè уште не е решен и нема индикации дека наскоро ќе биде“, изјави Машиќ за N1 БиХ.
И покрај финансиските ограничувања, истражувачите од Машинскиот факултет при Универзитетот во Сараево развија свои технолошки решенија.
„Денес, развојот на технологијата е таков што многу од она што претходно беше невозможно, сега е остварливо. Сепак, научната опрема е исклучително скапа, а ние немаме средства за купување врвни лабораториски системи. Затоа бевме принудени да развиваме сопствени решенија“, објасни Машиќ.
Како што вели тој, некои од овие решенија на почетокот изгледале ризично, но се покажале како исклучително успешни. „На крајот, се покажа како целосен погодок. Нашата работа беше препознаена не само во регионот, туку и пошироко“, додаде тој.
Направен е важен чекор напред во следењето на квалитетот на воздухот. Денес, податоците од мерењата се достапни во реално време, така што граѓаните можат да го проверат квалитетот на воздухот во Сараево и другите градови во БиХ во секое време.
„Хемичарите беа ангажирани во анализа на хемискиот состав, додека ние се фокусиравме на атмосферската физика и таканаречениот „Сараевски басен“, или температурна инверзија. За овој феномен се зборува со децении, но имало многу малку научни мерења и трудови“, рече Машиќ.
Неговиот тим почнал да користи иновативни методи пред десет години, вклучувајќи дронови за мерење на температурната инверзија и инструменти поставени по должината на трасата на жичарницата во Сараево. Употребата на ласерски сензори овозможила мерења со висока резолуција на локации каде што претходно немало.
„Сега ги комбинираме сите овие податоци во една целина што може да се нарече најдобра анализа на загадувањето на воздухот во Сараево досега“, нагласи тој.
Технологијата развиена во Сараево веќе се користи во други градови, особено во Зеница, која со години е синоним за лош квалитет на воздухот.
„Од 2025 година развиваме дронови за мерење на воздух, во време кога ваквите решенија беа ретки во светот. Спроведовме стотици летови со сонди, добивме прецизни профили и нумерички податоци за инверзија“, рече Машиќ.
Тој додаде дека жителите на Зеница ја презеле таа технологија и денес ги користат беспилотните летала од Сараево за свои мерења. „Можеме да кажеме дека извезовме знаење и технологија, а другите градови сега имаат корист од тоа“, истакна тој.
