Пристапот на Западот, кој „не гледа зло“ кај српскиот претседател Александар Вучиќ, го дестабилизира Балканот, наведува Си-ен-ен во опсежна анализа.
„Кога Русија ја нападна Украина, САД и Европската унија го забрзаа своето свртување кон Србија. Наместо да жонглираат со контрадикторните барања на плуралистичките и разединетите балкански држави, западните престолнини го насочија најголемиот дел од своите напори на една единствена цел, пишува Си-ен-ен.
Нивната политика имаше две цели. Прво, Србија да се внесе во западното јато, подалеку од Русија. Второ, да им овозможат на нивните администрации поцелосно да се фокусираат на поддршката на Украина.
Традиционално еден од најблиските сојузници на Москва во Европа, Белград долго време се обидуваше да ја помине линијата помеѓу нејзините историски врски со Русија и потенцијалната иднина на посилна европска интеграција. Западните дипломати се обидоа да го извлечат српскиот претседател Александар Вучиќ од орбитата на неговиот руски колега, претседателот Владимир Путин, ветувајќи побрз пат кон членството во ЕУ, предупредувајќи на изолација во случај на непослушност“, се вели во анализата.
„Но, 18 месеци подоцна, некои набљудувачи велат дека сегашниот пристап резултира со неуспех да се постигнат двете цели.
Србија одби да учествува во сите рунди санкции на ЕУ против Путин и продолжи да ги следи сопствените интереси во регионот со се помалку одговорност, поттикнувајќи конфликти преку границата за да го одвлече вниманието од незадоволството дома, безбедна знаејќи дека Западот нема да и замери.
Последиците од таквиот пристап најжестоко се почувствуваа на Косово, кое се стекна со независност во 2008 година, по крвавите балкански војни во 1990-тите. Но, Белград – и многу етнички Срби во северно Косово – сè уште одбиваат да го признаат неговиот суверенитет, заострувајќи ги односите меѓу соседите.
Си-ен-ен разговараше со неколку експерти, како и со локални жители во Србија и северно Косово, кои се вознемирени од обидите на САД и ЕУ да ја вовлечат Србија во евроатлантската заедница и кои тврдат дека нивното континуирано следење на таквите политики ризикува да ги отуѓи демократските сојузници и да ја зголеми загриженоста за безбедноста во регионот.
Западните влади долго време ја третираат Србија како незаменлив балкански глас, понекогаш на сметка на повеќе периферни играчи, велат некои набљудувачи.
„Нивното верување е дека Србија е балканска земја, како што тие ја гледаат. Србија е таа со која, ако можете да ја привлечете на наша страна – што и да значи тоа – сè ќе биде полесно“, изјави за Си-ен-ен Јасмин Мујановиќ, политиколог специјализиран за Западен Балкан“, пишува во анализата.
„Додека американската администрација, една по друга се обидуваше да ги врати Вучиќ и неговата Српска напредна партија (СНС) во општеството, тие напори беа „особено дрски“ од почетокот на војната во Украина, рече Мујановиќ, и не ги постигнаа целите на САД.
„Изгледа дека веруваат дека ја доближуваат Србија до ЕУ и НАТО и до западното размислување, оддалечувајќи ја таа земја од Русија… Но, тоа не е нешто што би рекла дека се одразува на теренот“, изјави за Си-ен-ен, Алиша Кернс, британска пратеничка и претседател на парламентарната комисија за надворешни работи.
Вучиќ долго време одржува блиски односи со неговиот руски колега Путин. Говорејќи по седницата на Советот за национална безбедност во февруари, Вучиќ ја објасни одлуката да не се санкционира Русија затоа што Србија беше „единствената земја што не воведе санкции против нас во 1990-тите“*.
„Тие го поддржаа нашиот територијален интегритет во Обединетите нации“, додаде тој, мислејќи на одбивањето на Русија да ја признае независноста на Косово. Србија ја загуби контролата врз Косово по бомбардирањето на НАТО во 1999 година, со што заврши масакрот на етничките Албанци – кои сочинуваат повеќе од 90 отсто од населението на Косово – од страна на српските сили.
И покрај напорите за енергетска транзиција поддржани од ЕУ, Србија останува во голема мера зависна од Русија, откако го продаде мнозинскиот удел во својата нафтена компанија на рускиот државен гигант Гаспром.
Резултатот е тоа што, и покрај надежите на Србија за влез во ЕУ, Вучиќ продолжи да оди по јаже меѓу Москва и западните сили. Иако се приклучи на резолуциите на ОН со кои се осудува руската инвазија на Украина, српскиот лидер покажа мала волја да се приклучи на западните санкции.
Во април, српската влада ги негираше информациите дека и продавала оружје и муниција на Украина, откако се појави документ на Пентагон во кој се тврди спротивното. Во тоа време, Србија рече дека се држи до својата политика на неутралност, иако некои западни претставници ги сфатија извештаите како доказ дека нивната политика функционира.
Неколку аналитичари изјавија за Си-ен-ен дека Србија мора да направи многу малку за да ги добие пофалбите на американските и европските функционери, а дека во реалноста Вучиќ остави трага од неисполнети ветувања.
„Кога го имавме неговиот реизбор (на Вучиќ) во 2020 година, на сите ни беше кажано: „Само почекајте по изборите, одеднаш ќе видите дека тој станува многу западно и европски ориентиран“, рече Кернс. „Тоа не се случи“, се наведува во анализата на Си-ен-ен.
