На денешен ден, 29 ноември, пред точно осум децении бил поставен темелот на новата федерација што подоцна станала Социјалистичка Федеративна Република Југославија – држава составена од шест републики, создадена по катастрофата на Втората светска војна. Со формирањето на федералниот поредок во 1945 година започнал долгиот процес на обнова, централизирање на власта и изградба на систем базиран на социјализам и еднопартиска контрола.
Корените на овој празник се поврзани и со Второто заседание на АВНОЈ, одржано во Јајце во 1943 година, каде било прогласено југословенското законодавно и извршно тело. Во исто време бил забранет повратокот на кралот Петар II Караѓорѓевиќ и на владата во егзил – одлука што го запечатила идниот републикански модел на државата. Иако Винстон Черчил барал политички плурализам по војната, партизанското раководство силно се спротивставило на идејата за делење на власта со монархистите, сметајќи дека оние кои не учествувале во борбата не можат да управуваат со ослободената земја.
По 1945 година, партизанското движење веќе имало целосна контрола над институциите и започнало формирањето на југословенскиот модел на социјалистичко управување. Првите одбележувања го нагласувале сојузот меѓу Тито и Сталин, но по разидувањето во 1948 година, Денот на Републиката добил нова симболика – славење на партизанската борба, антифашизмот и сè понагласениот култ кон Тито. Прославите станале раскошни, поддржани со значителни државни средства, и траеле до крајот на федерацијата.
По распадот на Југославија и особено по 2002 година, овој некогашен најголем државен празник исчезна од официјалниот календар. За младите генерации 29 ноември денес е само обичен датум. За постарите, пак, останува силен историски симбол, но и повод за поделени сеќавања – за едни носталгичен потсетник на време на братство и единство, за други асоцијација на идеолошка строгост, партиска контрола и ограничени слободи.
Како и многу епизоди од историјата на поранешната држава, и овој датум останува дел од сложениот мозаик на различни толкувања и колективни мемории на народите од поранешна Југославија.
