Повеќе од 200.000 граѓани од Приштина во последните три години извадија документи од дигиталната машина „е-киоск“, која е во форма на банкомат и нуди пет типа на документи. Овој начин им го олесни на граѓаните вадењето на потребни документи за што претходно губеа многу време. Црна Гора пак им го олесни животот на граѓаните и туристите, нудејќи им апликација преку која може да се добијат некои услуги. Преку оваа апликација се прават стотици трансакции дневно, а во моментот истата има 20.000 членови. Сепак, за дигитална трансформација во регионот мора да има политичка поддршка и мора да се внимава да се обезбеди право на приватност и заштита на податоците.
Ова беше дискутирано на онлајн-панел дискусијата на шеснаесетото издание на конференцијата за е-Општество, на панел дискусијата „Локализација на дигиталната агенда во Западен Балкан“, на која учествуваа претставници од Косово, Црна Гора, Србија и Северна Македонија, пренесува „Порталб.мк“.
„Имаше проблем со долги редици на граѓаните кои чекаа со денови да добијат документи. Овој начин беше одлично прифатен од граѓаните и освои две меѓународни награди. Идејата за добри дигитални услуги потекнува од услугата на комерцијалните банки и банкоматите, па оттука и идејата граѓаните да ги добиваат истите услуги. Беше промовирана во 2015 година и предизвика одѕив во општеството. Е-киоск нуди: извод од матична книга на родените, извод од матична книга на венчани, државјанство и дозвола за престој. Регулирано е така што со лична карта или пасош, потребни ви се само 30 секунди за да го добиете документот или услугата. Услугата е безконтактна, плаќањето е лесно. Пристапот е безбеден, има внатрешни и надворешни камери – без корупција, привлечни за граѓаните и лесни особено за граѓаните што живеат во странство“, рече заменик-градоначалникот на Приштина, Мухедин Нуши, кој беше придружуван од високата претставничка на ИТ во Општината, Греса Деда.
Борис Радовиќ, Главен технички директор на Д.О.О. „Бизнис интеграција и деловно разузнавање“ од Црна Гора зборуваше за Дигиталниот киоск, односно апликацијата за плаќање услуги преку телефон. Предизвик за нив бил најпрво да ги убедат граѓаните, бидејќи како што рече кога станува збор за давање на банкарски детали, граѓаните не сакаат да го сторат тоа. Сепак, апликацијата расте и се очекува да има проширување и на услугите.
„Беше предизвик, но телефонските оператори, а и банките ни помогнаа во промовирање на апликацијата и луѓето полека почнаа да веруваат. Граѓаните можат да бидат сигурни дека сите информации никогаш не можат да излезат од телефон, имаме советник за безбедност, но и безбедност од банките. Граѓаните кои ја користат апликацијата можат да плаќаат за услуги по телефон, не мора да одат во пошта или банка, сè што ви треба е паметен телефон, интернет и која било кредитна картичка. Преку апликацијата, односно без готовина, можете да платите за услуги за паркирање, такси, осигурување во компании, изнајмување автомобили, но и сметки. Апликацијата сега има над 20.000 членови, додека имаше огромно зголемување по воведувањето на КОВИД-19. Ние сакаме да го прошириме и тимот работи на интегрирање на нови системи за електронски услуги. Имаме многу трансакции на ден и имаме луѓе кои се секогаш подготвени да одговорат“, рече Радовиќ.
Слободан Марковиќ, советник за дигитално владеење на Програмата за развој на Обединетите нации УНДП – Србија, зборуваше за дигиталното управување во Србија, најголемите трендови и заостанувања во регионалниот развој. Според него, дигиталната трансформација бара политичка поддршка од владите за да се создаде соодветно законодавство.
„За дигитална трансформација на повисоко ниво, потребна е политичка поддршка на повисоко ниво. Неопходно е да се воведат нови соработки помеѓу релевантни институции и различни сектори кои се дел од дигиталната трансформација. За креирање на релевантно законодавство е многу корисно да се има такво познавање на концептот во јавната агенда. Во владата треба да има претставници за да имаат доволно ресурси и моќ да решат и помогнат овој сектор, да обезбедат заедничка инфраструктура во овие услуги, не само за електронска документација, туку и начинот на кој услугите се обезбедуваат и разменуваат од/на институциите“, рече Марковиќ.
Заменик-директорот на Дирекцијата за заштита на личните податоци на Северна Македонија, Игор Кузевски, зборуваше за минималните стандарди за заштита на правото на приватност во електронските услуги и услужните апликации. Тој ги повика граѓаните да бидат многу внимателни, бидејќи сè може да се случи преку Интернет, а главната цел е да им ги украдат парите.
„Кога сурфате на Интернет, сè може да ви се случи, особено кога купувате нешто преку Интернет. Оној што го откри IOS рече дека нема доволно антивирус што може да заштити од човечка глупост. Кога станува збор за Интернет, ако е многу лесно да се поверува, тогаш треба да прашате дали сè е во ред. Сведоци сме на многу случаи кога луѓето се жртви на компјутерски криминал и главната цел е да им се земат парите. Ако нема криптиран протокол, тогаш сте жртва на кражба на податоци. Веб-страниците треба да имаат јасно напишани политики за приватност. Повеќето веб-страници користат протоколи кои велат дека имате шифрирани податоци. Доколку сте во позиција на субјект на податоците и од вас се бара да го дадете вашиот идентитет доколку немате http протокол или нема „ако“, најверојатно сте жртва на компјутерски криминал. Значи, дефинитивно треба да имате шифриран протокол за да спречите злоупотреба на податоци. Секогаш треба да се очекува дека тоа може да се случи додека сте на Интернет и дека треба да имате контрола и лесен начин за претплата и откажување на претплатата и да ја контролирате желбата за бришење на вашите податоци. На овој начин ќе се постигне кредибилитет “, рече Кузевски.
Модератор на панелот беше Мила Јосифовска Даниловска, менаџер на програмата „Социјална отчетност и човекови права на Интернет“.
Целосното видео од првиот ден на конференцијата „е-Општество.мк“ можете да го погледнете на следниов линк.
