14 јуни 2020
Еурактив
Обемот на граѓански немири е повеќе од двојно зголемен во изминатите десет години. Граѓаните се повеќе протестираат со многу различни мотиви – заради економски тешкотии, полициска бруталност или политичка нестабилност, а овој тренд би можел дополнително да го разгори пандемијата Ковид-19. Тоа го покажува најновиот глобален индекс на мирот 2020 (ГПИ).
„Економскиот пад предизвикан од сегашната пандемија ќе има влијание (на таков развој) и очекуваме зголемување на демонстрациите, особено во Европа“, рече Стив Килелеа, основач на Институтот за економика и мир со седиште во Сиднеј кои го издаваат Глобалниот индекс за мир.
Бројот на насилни демонстрации се зголеми во светот во последните десет години за 282 отсто, а бројот на штрајкови за дури 821 отсто. Во текот на 2019 година, имаше насилни протести во дури 58 отсто од државите опфатени со извештајот, што претставува развој што, според ИЕП, „одразува долгорочен тренд“.
Повеќето протести и штрајкови се одвиваа во Европа, но на стариот континент „само“ 35 отсто од вкупно околу 1.600 вакви акции беа квалификувани како насилни, што е најнизок процент на глобално ниво.
Според извештајот, тензиите ќе продолжат да се зголемуваат на глобално ниво, бидејќи пандемијата негативно се одрази врз политичката стабилност и се заканува дека ќе го уништи долгогодишниот социо-економски развој. Исто така, може да се очекува дека компаниите ќе станат се пополаризирани, проценува Индексот.
„Европа се соочува со растечка политичка нестабилност, со интензивирање на немирите и општите удари“, велат истражувачите на ИЕП, кои ги идентификуваа економските последици од пандемијата како сериозна закана за светскиот мир.
„Веројатно е дека економските последици од Ковид-19 ќе ги зголемат тензиите, бидејќи ќе ја зголемат невработеноста, ќе ја зголемат нееднаквоста и ќе ги влошат работните услови, што ќе доведе до отуѓување на политичкиот систем и поголеми граѓански немири. Затоа ние сме пред пресврт”, рече Килелеа.
Според извештајот, Италија, Грција, Латвија и Полска се земји во Европската унија кои најверојатно нема да ја издржат пандемијата во економски поглед.
Според Килела, постојат големи економски предизвици во тие земји и тие не се одвиваат добро во делот на „социјална отпорност“.
На прашањето дали смета дека реакцијата на Европската унија на кризата е доволна за да се ублажат идните граѓански немири, Килелеа оцени дека е малку веројатно.
Според ГПИ, Исланд е се уште најмирна земја во светот, позиција што ја зазема од 2008 година. По нив следуваат Нов Зеланд, Австрија, Португалија и Данска. Од друга страна, Авганистан се уште е на дното на табелата како најпроблематична земја, по што следат Сирија, Ирак и Јужен Судан.
Истражувањето на ГПИ не само што зеде предвид дали една земја е во војна или води војна, туку исто така анализирала низа индикатори поврзани со три главни тематски области – безбедност, тековни внатрешни или меѓународни конфликти и степенот на милитаризација.
Најголем напредок на табелата е забележан во евроазискиот регион и во Русија, иако сепак остана на 154-то место на табелата. Рекордер во тој регион е Ерменија, која забележа скок од дури 15 места и се најде на 99 место на табелата ГПИ.
Од земјите на поранешна Југославија, на глобалната мировна маса, на која се рангираат 163 земји, само Словенија е меѓу земјите со многу висок степен на мир, на 11-то место.
Хрватска е на 26-то, а Србија на 51-то место во групата земји со висок степен на мир, додека меѓу државите со среден степен на мир, Северна Македонија е на 62-то место, Црна Гора на 69-та, а Босна и Херцеговина на 79-то место.
И покрај тоа, и покрај општата влошување на светската мировна состојба, од 2008 година, повеќе од сто земји ги намалија своите воени трошоци.
Сепак, мал број на големи сили ги зголемија инвестициите во таа област толку многу што глобалните воени расходи, според најновото истражување на Меѓународниот институт за истражување на мирот во Стокхолм (СИПРИ), во 2019 година забележа најголем пораст во последните десет години, на 1.917 милијарди долари.
Во исто време, бројот на земји кои увезуваат и извезуваат оружје падна на најниско ниво од 2009 година.
Во извештајот се наведува дека придонесите за мировните операции на ОН во светот се зголемени во 2019 година, но исто така се проценува дека ова зголемување ќе биде краткотрајно, бидејќи веќе се покажува дека светските влади пренасочуваат пари за да ги ублажат економските последици од пандемијата.
Намалената поддршка за мировните операции се заканува да се обноват старите конфликти, а тензиите меѓу САД и Кина би можеле да придонесат за тоа, што само ќе ги продлабочи економските последици од пандемијата и што може да го парализира одлучувањето во Советот за безбедност на ОН, се вели во извештајот.
Во извештајот на ГПИ се проценува дека намалувањето на помошта за меѓународен развој се очекува дополнително да ги дестабилизира земјите кои се кревки и потресени од конфликти, како што се Либерија, Авганистан и Јужен Судан.
И додека следат економските последици од насилството се намалуваат заради релативно намалениот интензитет и помалку жртви на конфликтот, а насилството ја чинеше глобалната економија, според ГПИ, 14,5 трилиони долари или 10,6 отсто од глобалниот БДП.
Бројот на жртви на терористички напади во светот падна четврта година по ред, од 33.555 жртви, што беше врв забележан во 2015 година, на нешто повеќе од 8000 во 2019 година, според анализата на ИЕП.
Човековата околина би можела значително да влијае на глобалните протести и состојбата на мирот во светот. Бројот на природни непогоди е трипати зголемен во изминатите четири децении, а ИЕП во својот регистар на закани за животната средина наведува дека до 2050 година, 27 отсто од земјите во светот ќе се соочат со екстремни недостатоци на вода, а 22 отсто со проблеми во прехрана за населението.
„Започнуваме од фактот дека, заради економските последици од пандемијата, проблемите со храна во кревки земји ќе предизвикаат системски шокови, што ќе доведе до почести немири, кои на некои места одат рака под рака со конфликти“, рече Килелеа.
Минатата година, во 2019 година, околу 2,26 милијарди луѓе живееле во области кои се многу, или многу изложени на климатски опасности, а од тој број 1,24 милијарди во земји што инаку се лоши во однос на параметрите на глобалниот индекс на мир.
Според некои проценки, климатските промени би можеле да создадат дополнителни 143 милиони „климатски емигранти“ до 2050 година, пред се во субсахарска Африка, Југоисточна Азија и Јужна Америка.
