Пишува: Фатмир Битиќи, пратеник во Собранието на Македонија
Џорџ Орвел уште во 1945 година забележа дека во време на националистички занес, спортот лесно може да стане „војна без пукање“. Не затоа што спортот по својата природа е агресивен, туку затоа што страста, ослободена од инклузивни општествени вредносни референци, лесно се претвора во орудие за понижување, исклучување и симболична елиминација на „другиот“, на различниот.
Она што го видовме на Денот на Републиката не беше спорт, тоа беше јавна деградација на соживотот, извици што потсетуваат на мрачни моменти од историјата, изговорени гласно, без срам и воздржување. На 2 август 1903, Илинденските востаници не повикуваа на уништување на „другиот“, туку на ослободување и сплотување на сите против репресивниот систем. Срамно што на овој симболичен ден трибините прераснаа во инструмент за ослободување на системски потиснатите предрасудите што политиката премногу долго ги толерира и репродуцира.За жал, не може да зборуваме за изолирана навивачка еуфорија, напротив, за симптом на една политичка патологија на ерозија на вредностите во јавниот и политичкиот простор.
Во овој контекст, омразата станува легитимен говор, а трибините огледало на политиката.Инцидентите со голем ксенофобичен набој, никогаш не остануваат изолирани. Тие произведуваат претпоставки за повторување, за симетричен одговор од „другиот“, за продлабочување на непријателството и нетрпеливоста кон различностите. Денес се случуваат во една сала, утре можат да се случат на улица, на работа, во училиште. Затоа што кога еднаш ќе се нормализира омразата, тешко може да се задржи во било кои нормативни граници, а уште помалку морални.Овој амбиент не се создаде преку ноќ, тој е резултат на една подолготрајна политичка инерција, во која партиите многу лесно се ослободија од обврската да ја обликуваат јавната етика, односно дозволија таа да биде разградувана пред нивните очи. Говорот на омраза со години се шири во сенките на политичката удобност, секогаш под изговор дека „има поважни прашања“, дека „не е време“, дека „ќе се реши после избори“. Така трибините станаа простор каде што се изговара она што националистичките политички елити, повеќе или помалку, го посакуваат. Најголем дел од партиите, без разлика дали се на власт или во опозиција, со својата вредносна воздржаност всушност ја легитимираа трансформацијата на јавниот простор во етничка арена на пресметка. Калкулирањето со ставови, молкот пред очигледни навреди и тактичкото дистанцирање од сè што би можело да ја налути „сопствената база“ претставува пораз на демократската политичка суштина.
Онаму каде што моралната вертикала се заменува со анкетна логика, омразата секогаш наоѓа простор да пушти корен.Во таа смисла, претконтекстот на претстојните локални избори веќе ги надмина прашањата на програмите и кандидатите. Општеството повторно го постави тестот за вредносниот капацитет на партиите дали ќе продолжат да се движат по инерција или конечно ќе заземат јасен став. Дали ќе зборуваат како арбитри на заедништво меѓу сите различности на Македонија или ќе молчат во име на изборната удобност. Истовремено, спортот не треба да се откаже од својата општествена улога. Напротив, мора повторно да се разбере како поле на цивилизациско градење, како простор каде што се практикува почит, дисциплина и заедничко искуство помеѓу различностите.
Тоа ќе стане полесно ако и федерациите, клубовите, спортските институции и медиумите ја разберат својата одговорност и делуваат превентивно и едукативно. Џорџ Орвел не нè предупреди за спортот, туку за политиката што молчи тогаш кога страста станува алатка на омразата. Не е опасен самиот спорт, туку начинот на кој е оставен од државата без инклузивно вредносно водство, без јасна етика што го насочува кон заедништво, а не кон пресметка со „другиот“. Трибините, колку и да изгледаат хаотично, секогаш зборуваат со јазикот што политиката го дозволува.Затоа, пораката од Куманово не смее да се повтори ниту на трибини, ниту на улици, ниту било кое друго место во татковината. Омразата што се слушна таму е само ехо на она што премногу долго се премолчува во политиката. Секој следен натпревар без разлика кој игра, дали национална репрезентација или клуб, каде се одржува и која е публиката, мора да биде простор исполнет со спортски дух, а не симболична арена за навреди и поделби.Пред нас е избор, или ќе изградиме јасна, недвосмислена брана пред омразата и на спортските терени, или ќе дозволиме таа да не повлече со себе, да ни ги разгради темелите на заедништвото. Македонија има право на различности, во тоа е нејзината сила, но го нема луксузот за нови поделби кои се хранат со политички калкулации.
Време е да се каже јасно „не“ на омразата, на национализмот, и пред сè, на индиферентноста што го овозможува нивниот
