Во Македонија прашањето за прислушувањето и следењето на граѓаните отсекогаш било чувствителна и контроверзна тема. Со секоја промена на власта, јавноста сведочи како истите механизми за надзор и контрола се користат, но во различни политички контексти. Ова создава чувство на неизвесност и недоверба кај граѓаните, кои никогаш не се сигурни дали нивниот приватен живот е заштитен или под надзор.
Првата голема афера со прислушување, позната како „Големо уво“, се случи на почетокот на 2000 година. Тогашниот лидер на опозициската СДСМ, Бранко Црвенковски, на прес-конференција обелодени стенограми од разговори на политичари, новинари и дипломати кои биле незаконски прислушкувани. Веднаш по тоа, Основното јавно обвинителство побара истражни мерки и сослушување на 70 сведоци. Истрагата наиде на пречки, бидејќи Црвенковски одбил да открие од кого ги добил транскриптите, а се смета дека тие му биле предадени од поранешниот директор на Управата за безбедност и контраразузнавање, Зоран Верушевски. Аферата покажа дека злоупотребата на безбедносните механизми може да има сериозни политички последици и да ја разниша довербата на јавноста.
Десет години подоцна, јавноста беше потресена од друга афера, позната како „Вистината за Македонија“ или едноставно „бомбите“. Опозицијата СДСМ, предводена тогаш од Зоран Заев, објави серија прислушкувани разговори на високи функционери. Интересно, првите објавени разговори биле токму на Заев, што ја покажува сложеноста на политичките игри и ризикот од злоупотреба на информациите. Оваа афера го продлабочи сомнежот кај граѓаните дека прислушувањето е алатка за политички цели, а не механизам за законска заштита или безбедност.
Истражувањата покажуваат дека луѓето кои имаат перцепција дека се следени, развиваат чувство на ранливост и анксиозност. Недовербата кон институциите се зголемува, а комуникацијата со државата станува воздржана и претпазлива. Ова влијае не само на приватниот живот на граѓаните, туку и на јавниот амбиент, создавајќи чувство дека политичките игри се поважни од заштитата на човековите права.
На прашањето кога ќе завршат сомнежите, експертите предупредуваат дека довербата не се враќа лесно. Дури и ако институциите покажат дека прислушувањето е законски ограничено и контролирано, искуствата од минатото оставаат траен белег. Доколку секоја нова власт продолжи да користи стари или нови материјали за политичка борба, сомнежите кај граѓаните ќе останат, а чувството на сигурност ќе биде сериозно нарушено.
Овие афери покажуваат дека прислушувањето и злоупотребата на тајните информации не се само техничко или законско прашање, туку суштински проблем за демократијата. Довербата на јавноста се гради со транспарентност, законска контрола и јасни правила за користење на безбедносните механизми. Додека овие услови не се исполнети, граѓаните ќе продолжат да се чувствуваат ранливи, а сомнежот дека се следени ќе остане постојан дел од секојдневието.
