СЕЗОНСКИ БИЛТЕН „ПРОЛЕТ 2025“
Во периодот од 21 март до 31 март, целото подрачје на Македонија беше под влијание на намален атмосферски притисок, со зачестена циклонска активност, фронтални бранови и влажни процеси во атмосферата. Според расположивиот прогнозен материјал од Европскиот центар за среднорочна прогноза на времето, од 31 март до 6 април се очекува променливо и врнежливо време, но со температури кои ќе бидат во рамките на просечните вредности.
Хидролошка состојба: Продолжената циклонска циркулација и честите врнежи во изминатите две недели доведоа до зголемени водостои на реките и езерата во Македонија и оттаму до хидролошки ризици, иако коритата на реките не се исполнети со вода и имаат простор за примање на нови врнежи. Во западните делови на државата се очекува значително покачување на водостоите и полнење на речните корита. Исто така, според дел од нумеричките модели за прогноза, во источните и југоисточните делови на земјата можно е да има интензивни врнежи од дожд (претежно за време на ноќта и утрешниот ден) што ќе услови зголемување на водостоите. Поради можноста од појава на обилни и интензивни врнежи во одредени региони, можни се и појави на одрони и свлечишта, како и можни проблеми во дел од градските населени места (Извор УХМР).
Хидролошки ризици и очекувани геонепогоди во Македонија
Продолжените врнежи што ја зафатија државата во изминатите денови, како и прогнозираните до крајот на април и во месец мај, значително ќе ја заситат почвата со влага, создавајќи „вишок на водена маса“. Во таа смисла, наредните недели, граѓаните, локалните и централните власти треба да бидат подготвени за зголемен ризик од поплави, свлечишта, одрони, засипување на патишта со нанос и други непогоди. Зголемената можност од атмосферско-хидролошки непогоди оваа пролет е резултат на релативно топлите есен и зима, со зголемено испарување над Атлантикот (како резултат на специфичната Атлантско-Медитеранска циркулација, ослабени арктички влијанија, глобалните климатски промени и термички аномалии на Голфската струја) и последователните врнежи изминатите 10-тина дена.
Бидејќи земјиштето и дренажната мрежа веќе не можат да апсорбираат дополнителна вода, се очекува зголемено површинско задржување и појава на речни поплави, особено во рамничарските, котлински делови. Такви се речните долини на Вардар (Долни Полог, Катлановско, Велешко, Гевгелиско-Валандовско), Пчиња (особено низводно од Пелинце), Крива Река (помеѓу Крива Паланка и с. Ранковце), Брегалница (со некои нејзини притоки како Желевица, Злетовска Река низводно од с.Злетово и др.), Струмица, Црна Река низ Пелагонија и сл. (Слика 4). Всушност, кај некои реки веќе е забележано значително зголемување на водостојот (протекот) до граница на излевање од своите корита. Со оглед на прогнозите за дополнителни врнежи, веќе во наредните денови се очекува поплавување кое се очекува да биде од слаб, до умерен карактер. Воедно, вештачките акумулации, кои претходно беа значително испразнети, ќе се наполнат, а можно е и значително зголемување на нивото на Охридското Езеро.
Дополнително, продолжителните врнежи кои во одредени периоди и делови на државата ќе имаат пороен карактер, ќе го зголемат ризикот од свлечишта и одрони, особено на стрмните падини и поголемите засеци на патиштата. Во западниот дел на државата пак, на стрмните планински страни и кон нивните подножја, до средината на април, можни се појави на снежни и комбинирани (снежно-одронски) лавини. Најранливи се стрмните терени со нестабилна подлога, неотпорни карпи (шкрилци, песочници, глини) и претходно активни свлечишта. Особено критични точки се патните правци: Маврово-Дебар-Струга, Охрид-Ресен-Битола, Струмица-Берово-Делчево, Скопје-Велес, Куманово-Кратово, Кочани-Делчево, Крива Паланка-Деве Баир, како и долж засеците на повеќе локални патишта (Слика 4).
Во смисла на претходното, неопходни се навремени превентивни и мерки за заштита, како што се:
Перманентна проценка на ризикот од поплави, согласно краткорочните и среднорочните прогнози за врнежите и состојбата на теренот;
Редовна комуникација и координација меѓу институциите и соодветните научно-истражувачки институции;
Превентивни активности од ЦУК, ДЗС и локалните власти;
Изработка на национален катастар на ризични подрачја;
Развој на ГИС систем со детален мониторинг и сценарија за потенцијални природни непогоди.
Резиме: Сезонски Осврт, Пролет-2025 во Македонија
Пролетта 2025 година во Македонија се очекува да биде динамична, со нестабилни и врнежливи периоди во првата половина, додека втората половина ќе биде потопла со зачестени грмотевични бури. Во периодот од крајот на март до почетокот на април, земјата беше под влијание на намален атмосферски притисок и интензивна циклонска активност, што доведе до зголемени водостои на реките и зголемен хидролошки ризик. Според системот GLOFAS, најголем ризик од поплави на 4 април постои на југот од Македонија, каде што шансите за надминување на двегодишниот повратен период на водостоите достигнуваат 76%.
Во првата половина на април се очекува заладување со врнежи од дожд и снег на планините, а во одредени пониски подрачја е можен и слаб утрински мраз. Од средината на месецот времето ќе се стабилизира со постепено затоплување. Во мај температурите ќе бидат 1-2°C над просекот, со нестабилности што ќе предизвикаат локално интензивни грмотевични бури. Во јуни се очекува понатамошно загревање и зголемена атмосферска нестабилност, со можност за силни невремиња, град и ненадејни поплави. Во месец април и почетокот на мај, зголемен ризик од поплави, свлечишта и други хидро-метеоролошки непогоди.
Овој билтен има информативен карактер и служи за добивање на првична слика за можните временски и хидролошки услови во Македонија за пролетта 2025 година. Поради променливиот карактер на времето и можните хидролошки ризици, неопходна е зголемена подготвеност на институциите и јавноста за навремено реагирање на потенцијалните неповолни временски појави. Ова ќе овозможи превентивно делување со цел намалување на евентуалните ризици по безбедноста и сигурноста на граѓаните.
Скопје, 1 Април 2025
Билтенот го подготвиле:
д-р Владо Спиридонов, редовен професор на ПМФ-УКИМ, Скопје
д-р Ивица Милевски, редовен професор на ПМФ-УКИМ, Скопје
IGEOPORTAL.NET
