Изгледите за директни преговори меѓу Русија и Украина за ставање крај на војната повторно се на маса по неколкунеделни дипломатски разговори.
Претседателот Владимир Путин предложи продолжување на преговорите со Украина во Истанбул в четврток, три години откако двете страни одржаа неуспешни разговори таму во првите недели од инвазијата.
Предлогот дојде како одговор на повикот поддржан од Западот за 30-дневен прекин на огнот, кој Москва сè уште не го прифати.
Помошникот на Кремљ, Јуриј Ушаков, во неделата изјави дека новите преговори во Истанбул мора да ги земат предвид исходите од преговорите во Истанбул во 2022 година, но и да ја одразуваат моменталната ситуација „на терен“.
Ставот на Киев за преговорите
Украина и нејзините сојузници ја повикаа Москва да се согласи на целосен и безусловен 30-дневен прекин на огнот почнувајќи од понеделник. Додека Кремљ не одговори на предлогот за прекин на огнот, Киев соопшти дека Русија испукала над 100 беспилотни летала во текот на ноќта во понеделник.
Претседателот Володимир Зеленски подоцна ги зголеми влоговите, велејќи дека ќе го „чека Путин во Турција во четврток. Лично“.
„Немаме апсолутно никаков проблем да се вклучиме во преговори — подготвени сме за секој формат“, рече Зеленски во недела.
Ова тврдење означува промена од претходниот став на Зеленски. Во есента 2022 година, тој потпиша указ со кој ефективно се забрануваа преговорите со Путин.
„Јасно е дека тоа е невозможно со сегашниот руски претседател. Тој не разбира што е достоинство или чесност. Затоа сме отворени за дијалог со Русија — но само со друг руски претседател“, рече украинскиот лидер во 2022 година.
Условите на Москва
Путин ги предложи директните преговори во Истанбул во изјава во средината на ноќта во сабота, неколку часа откако Киев и лидерите на Франција, Германија, Британија и Полска ја повикаа Москва да прифати безусловен 30-дневен прекин на огнот или да се соочи со нови санкции.
Путин рече дека е „посветен на сериозни преговори со Украина“ и дека сака преговорите да „ги елиминираат основните причини за конфликтот и да воспостават долготраен мир“. Тој тврдеше дека Москва никогаш не одбила дијалог со Киев и дека украинската страна ги прекинала преговорите во Истанбул во март 2022 година.
Тој, исто така, ги обвини западните поддржувачи на Украина дека сакаат да „продолжат со војната со Русија“ и ги критикуваше европските „ултиматуми“ и „антируската реторика“.
Што беше на маса во Истанбул во 2022 година?
Руските и украинските преговарачи одржаа неколку рунди директни преговори во Истанбул во првите недели од војната во 2022 година, но преговорите пропаднаа до мај.
Во трите години откако Москва ја нападна Украина, десетици илјади луѓе се убиени, а милиони беа принудени да ги напуштат своите домови. Руската армија контролира околу една петтина од земјата, вклучувајќи го и полуостровот Крим, анектиран во 2014 година.
Процесот на мировни преговори во 2022 година доведе до објавување на заедничко коминике, но заврши без договор.
Според нацрт-коминикето од Истанбул од 2022 година, во кое имал увид Ројтерс, Украина ќе се согласи на постојана неутралност во замена за меѓународни безбедносни гаранции од петте постојани членки на Советот за безбедност на ОН, како и од други земји, вклучувајќи ги Белорусија, Канада, Германија, Израел, Полска и Турција.
Украина привремено се согласи на ненуклеарна неутралност и откажување од членството во НАТО во замена за безбедносна гаранција. Таа гаранција ќе ги обврзува САД и нивните сојузници директно да војуваат со Русија доколку Русија повторно ја нападне Украина.
Според Ројтерс, нацртот од 2022 година, исто така, вклучувал одредби за олеснување на потенцијалното пристапување на Украина во ЕУ, додека Русија бараше ограничувања на воените способности на Украина и укинување на законодавството што го сметаше за дискриминаторско кон руските говорители.
Зошто преговорите во Истанбул во 2022 година пропаднаа?
Во мај 2022 година, Украина соопшти дека преговорите меѓу Киев и Москва биле суспендирани затоа што „Русија сè уште не ги разбира последиците од војната“. Во јуни 2022 година, Русија потврди дека „сè застана“ откако Москва поднесе нацрт-предлог во април, а Украина не одговори.
Откривањето на масовните убиства на цивили во предградието на Киев, Буча, на почетокот на април 2022 година — широко припишани на руските сили што се повлекуваа, но негирани од Москва како „провокација“ — се смета за пресвртница што ги наруши преговорите во Истанбул, правејќи ги понатамошните преговори политички неприфатливи за украинската страна.
Во интервју во ноември 2023 година, Давид Арахамија, кој ја предводеше украинската делегација на мировните преговори во 2022 година, тврдеше дека тогашниот британски премиер Борис Џонсон го советувал Киев да не ги продолжува преговорите, наместо тоа предлагајќи Украина „само да продолжи да се бори“.
Според Арахамија, украинските официјални лица, исто така, биле загрижени дека Русија можеби нема да го почитува договорот и биле неволни да продолжат со уставни промени што би го загрозиле стремежот на земјата да се приклучи кон НАТО — тврдење што Зеленски подоцна го отфрли.
Зеленски оваа година рече дека преговорите во 2022 година пропаднале поради руските „ултиматуми“ — вклучувајќи барање за негова оставка и намалување на украинската војска на 50.000 војници.
Русија, пак, во 2022 година рече дека Украина поставува услови за преговори со Москва што биле „нереални и несоодветни“.
Москоу Тајмс
