6 мај 2020
Колумна на Комесарот за проширување Оливер Вархеји
Во мај, главниот град на Хрватска, Загреб, требаше да биде домаќин на самитот на Европската унија и Западен Балкан, каде што лидерите, покрај другите учесници, требаше да го поддржат економскиот и инвестицискиот план за регионот. Овој план е еден од трите низи од новиот пристап на Европската комисија за регионот за да ги надополни првите две: ревидираната методологија за проширувањето на ЕУ, која Европската комисија ја претстави во февруари со цел да ја возобново кредибилноста на една од најважните политики на ЕУ, како и одлуката да отвори преговори за членство со Албанија и Северна Македонија. Во март, лидерите на ЕУ ја потврдија одлуката како и ревидираната методологија.
Пандемијата со Ковид-19 не го фрли на страна овој план, кој е внимателно поставен: не ја смени нашата цел, амбиција, ниту пак нашата одлучност. А, многу лесно можеше да биде така: пандемијата силно ја погоди Европската унија и целиот континент и предизвика незамисливи загуби на животи. Комисијата презеде вонредни мерки за да ги поддржи и да им помогне на земјите-членки да се справат со кризата, да спасат животи, да ги заштитат здравствените системи и да го ублажи социјалниот и економскиот удар. Исто така, Комисијата даде јасно до знаење дека пандемијата единствено може да биде поразена со глобална акција и преку соработка со партнерите.
Ова беше особено очигледно на Западниот Балкан како регион кој е во срцето на Европа и кој е целосно опкружен од земји-членки на ЕУ. Западниот Балкан беше и првиот регион каде ваквото размислување се преточи во акција. Откако потешкотиите беа надминати првите неколку дена, Комисијата направи конкретни чекори во втората половина на март за да обезбеди поддршка за сите партнери во регионот – Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија и Србија. Мерките пружија помош за итни потреби и економско заздравување. Финаниската помош досега е неспоредлива во износ од 3,3 милијарди евра за грантови и заеми.
Но, ова не е крај на солидарноста, која е досега невидена: со оглед на неговата европска перспектива, ЕУ ги третира земјите на Западниот Балкан како привилегирани партнери со тоа што им овозможува пристап до многу иницијативи и инструменти за земјите-членки. Ги поканивме владите да станат дел од договорот на ЕУ за набавки на медицинска опрема, го иззема регионот од одобрението за извоз, додека пак Зелениот коридор, со кој се олеснува транспортот на стоки беше проширен до границите на регионот и во него. Регионот е поврзан со надлежни тела на ЕУ за здравство и земјите кои се во преговори ќе можат да искусат придобивки од солидарниот фонд на ЕУ. Исто така, ЕУ ја цени поддршката од партнерите од Западниот Балкан која ја доби, како на пример медицински работници и опрема.
Загрепскиот самит сепак ќе се одржи како видео-конференција. Влеговме во кризата заедно и треба да излеземе исто така заедно. Ќе го поддржиме регионот во заздравувањето на економијата, која истовремено ќе ги доближи партнерите поблиску до ЕУ. Нашите економии се тесно интегрирани и економскиот и инвестицискиот план, кој се очекува во втората половина на годинава, ќе стане уште поважен. Неговата цел е да поттикне долгорочно заздравување, да ги модернизира економиите, да го зајакне растот и да ги поддржи реформите кои се потребни на патот кон членство во ЕУ, за да на тој начин да започне да се затвора јазот во развојот и да се приближуваат придобивките побрзо до луѓето.
Планот ќе се фокусира на поврзаноста, поконкретно на транспорт и енергетика, како и на економија во функција на луѓето и преку дигитална и „зелена“ трансформација. Во следниве недели и месеци, регионот ќе може да биде дополнителна инспирација на планот преку предложување конкретни планови и идеи и преку тесна соработка. Регионална соработка и добрососедски врски ќе бидат од клучна важност за економското заздравување. Исто така важно ќе биде и продолжувањето со реформите, што значи не само усвојување на законодаството, туку имплементација на дело на преземените мерки. Мора да се продолжи со фокусот на владеење на правото, функционални демократски институции и јавна администрација.
Заедно ќе ја надминеме оваа криза и ќе излеземе посилни: пандемијата со Ковид-19 јасно потврди дека иднината на Западен Балкан е во Европската унија. Направивме важни чекори годинава и покрај пандемијата и треба да продолжиме со уште чекори за вистински обединет европски континент.
